Misteriozni okean inspirisao je mnoge. Tako su se rodili Posejdon i nimfe, tako su nastale sirene i mnoga morska čudovišta u koja, iako prevazilaze granice mogućeg, nerijetko potajno ipak vjerujemo. Tim su istim vodama plovili razni moreplovci, gusari i istraživači, a samim time i brodovi su tonuli, blaga se pronalazila, a teoretičari zavjere imali su nepresušni izvor inspiracije za svoje hipoteze.

Biserne školjke i svjetlucave meduze naveli su i brojne naučnike i morske biologe da otkriju činjenice o tome šta se zaista krije u dubokom plavetnilu okeana. I, šta smo saznali nakon svih ovih godina istraživanja, pitaš se? Iako okeani pokrivaju više od 70% naše planete, o njima znamo gotovo isto tako malo kao i o samom svemiru! Međutim, to nas neće spriječiti da im na današnji dan – Svjetski dan okeana, ne odamo počast zanimljivostima.

Bioluminiscencija

Možda si nekada bio/bila u prilici da na nekoj planini, tik negdje pred mrak, vidiš hiljade malenih svitaca kako obasjavaju ljetnje večeri. Ja sam još kao mala imala tu privilegiju, gdje bih gledala svice kako se pojavljuju poput malih vila u noć. Nažalost, ovaj prizor sada postaje sve rjeđi i rjeđi, no – kakve veze svici imaju sa okeanima?

E pa, magija svjetlosti koju proizvode svici naziva se bioluminiscencija, i ona se mnogo češće može naći u okeanima, nego na kopnu. Mnogi morski organizmi, uključujući određene vrste ribe, meduza i planktona, mogu da proizvode hladnu svjetlost kroz hemijske reakcije koje se dešavaju u njihovim tijelima. Različiti organizmi je koriste u različite svrhe, ali neke od najčešćih jesu da privuku plijen, otjeraju predatore ili komuniciraju.

Već smo detaljnije pisali o ovoj pojavi, i taj tekst možeš pročitati ovdje ako želiš da naučiš više!

Kad smo već kod planktona…

Da li znaš da okean ima ogromnu ulogu u regulaciji klime? Okeani snažno utiču na klimu i klimatske prilike, prenoseći toplotu i umanjujući nivoe ugljen-dioksida u atmosferi. Kako to okean radi?

Poput drveća na kopnu, brojne mikroskopske biljke koje se nazivaju fitoplanktoni i koje se nalaze na površini okeana, apsorbuju ugljen-dioksid i u procesu fotosinteze oslobađaju kiseonik. Procjenjuje se da su fitoplanktoni zaslužni za oko 50% kiseonika na Zemlji!

Njima se onda hrane zooplanktoni (morske životinjice), a zooplanktonima se dalje hrane veće ribe i ostali organizmi. Planktoni tako predstavljaju osnovu lanca ishrane u morima i okeanima! Zar to nije super?

Snijeg u okeanu? Nemoguće. Ili ipak jeste?

Kako biljke i životinjice pri površini okeana umiru i kreću da se raspadaju, njihovi ostaci padaju na morsko dno. Zbog toga što padanje ovih materija podsjeća na pahuljice, ova pojava je dobila naziv ‘morski snijeg’. 

Pored ostataka biljaka i životinja, sačinjavaju ga i pijesak, čađ, fekalne materije i ostali organski materijal nastao kao proizvod metaboličke aktivnosti planktona. 

Ovaj morski snijeg predstavlja hranu za mnoga bića koja žive u dubinama okeana. One filtriraju ove materije iz vode ili ih izvlače sa morskog dna.
Mali procenat ovih materija koji preostane se pretvara u mulj koji pokriva morsko dno i koji se dalje razlaže kroz biološku aktivnost. 

Hidrotermalni izvori

Ako misliš da se priča o dubokom okeanu ovdje završava, varaš se. Tek tu postoji čitav jedan novi svijet, potpuno drugačiji od onog na koji smo navikli, naviknut i prilagođen velikim dubinama i ekstremnim uslovima. 

Takve esktremne uslove predstavljaju upravo i hidrotermalni izvori. Oni nastaju kao posljedica pomjeranja tektonskih ploča. Hladna morska voda curi kroz pukotine koje nastaju u okeanskoj kori, gdje se miješa sa vrelom magmom i onda ponovo izbija na površinu poput gejzira, formirajući hidrotermalni izvor. Morska voda u tim izvorima može dostići i temperaturu od preko 350℃!

Ono što je iznenadilo naučnike jeste da uprkos ekstremnim temperaturama i pritisku, toksičnim mineralima i manjku svjetlosti, tu postoji čitav jedinstveni ekosistem, uključujući i mnoge nove vrste koje naučnici prije nisu vidjeli. 

Kasnije su otkrili da bakterije koje se tu nalaze pretvaraju toksične minerale u upotrebljive oblike energije, kroz proces koji se naziva hemosinteza, stvarajući tako hranu za druge organizme u izvorima.

Beskrajni plavi krug i u njemu…

Neistražene dubine. Najstarije forme života. I još mnoge misterije koji tek treba da budu otkrivene.

Duboki okean je jedno od najmanje istraženih djelova na planeti, gdje su pronađene i najstariji oblici života (stromatoliti – fosilni ostaci cijanobakterija), stari preko 3.5 milijarde godina!

Nije ni čudo što su mnogi fascinirani misterijama okeana i što je ono inspiracija za mnoge priče, bajke, mitove i legende. 

Možda jednog dana baš ti rasvijetliš neku novu okeansku misteriju!